bağlayan İstanbul Boğazı ve Çanakkale Boğazı'nın (Dardaneller) geçiş rejimini düzenleyen uluslararası bir anlaşmadır.
Montrö Boğazlar Sözleşmesi, 20 Temmuz 1936 tarihinde İsviçre'nin Montrö kentinde imzalanmış ve 9 Kasım 1936 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Boğazlarda Stratejik 1 Anlaşma: Montrö Boğazlar Sözleşmesi
Roportaj Kopya Kopya Kopya (2)-3
Sözleşmenin imzalanmasında, Türkiye, İngiltere, Fransa, Sovyetler Birliği, Japonya, Yunanistan, Romanya, Bulgaristan ve Yugoslavya gibi dönemin büyük güçleri yer almıştır.
Tarihsel Arka Plan
Montrö Boğazlar Sözleşmesi, Birinci Dünya Savaşı'nın ardından 1923'te imzalanan Lozan Antlaşması'nın yerini almıştır. Lozan Antlaşması'nın bir parçası olan Boğazlar Sözleşmesi, Boğazların uluslararası komisyon tarafından yönetilmesini öngörüyordu. Ancak, Türkiye'nin tam bağımsızlık ve egemenlik arzusuyla, bu düzenlemelerden memnun olmayan Türkiye, Boğazlar üzerindeki kontrolünü güçlendirmek için yeni bir düzenleme talep etti.
1930'ların ortalarında, artan uluslararası gerilimler ve savaş tehditleri, Boğazlar'ın stratejik önemini daha da artırdı. Bu bağlamda, Türkiye, Boğazlar üzerindeki kontrolünü artırmak için Montrö'de yeni bir sözleşme yapılmasını sağladı.
Boğazlarda Stratejik 1 Anlaşma: Montrö Boğazlar Sözleşmesi
Sözleşmenin İçeriği
Montrö Boğazlar Sözleşmesi, Boğazlardan geçiş rejimini belirleyen birçok önemli madde içermektedir. İşte sözleşmenin bazı temel unsurları:
Ticari Gemilerin Geçişi: Barış zamanında tüm ticari gemilere Boğazlardan geçiş hakkı tanınır. Savaş zamanında ise Türkiye, geçişi sınırlama veya yasaklama yetkisine sahiptir.
Savaş Gemilerinin Geçişi: Sözleşme, Karadeniz'e kıyısı olan ve olmayan devletlerin savaş gemilerinin geçişini farklı şekillerde düzenler. Karadeniz'e kıyısı olmayan devletlerin savaş gemilerinin tonajı ve sayısı sınırlandırılmıştır.
Hava Geçişi: Sözleşme, Boğazlar üzerinden yapılacak hava geçişlerini de düzenler ve bu geçişlerin Türkiye'nin iznine tabi olduğunu belirtir.
Türkiye'nin Yetkileri: Türkiye, Boğazların güvenliğini sağlamak ve geçişleri düzenlemek için çeşitli haklara sahiptir. Savaş zamanında veya Türkiye'nin savaş tehdidi altında olduğu durumlarda, Boğazları askeri gemilere kapatma hakkına sahiptir.
Boğazlarda Stratejik 1 Anlaşma: Montrö Boğazlar Sözleşmesi
Sözleşmenin Önemi
Montrö Boğazlar Sözleşmesi, birçok açıdan büyük öneme sahiptir:
Egemenlik ve Güvenlik: Türkiye'nin Boğazlar üzerindeki egemenlik haklarını ve güvenliğini pekiştirir. Türkiye, Boğazlar üzerinde tam kontrol sahibi olarak, stratejik önem taşıyan bu su yollarını koruma yetkisine sahiptir.
Karadeniz Güvenliği: Sözleşme, Karadeniz'e kıyısı olmayan ülkelerin savaş gemilerinin Karadeniz'deki varlığını sınırlayarak, bölgenin güvenliğini artırır ve Karadeniz'in bir "barış denizi" olmasını sağlar.
Uluslararası Ticaret: Ticari gemilerin barış zamanında serbestçe geçiş yapabilmesi, uluslararası ticaretin kesintisiz devam etmesine katkıda bulunur. Bu, bölgedeki ekonomik istikrarı destekler.
Bölgesel İlişkiler: Sözleşme, bölgedeki ülkeler arasında işbirliğini teşvik eder ve Boğazların barışçıl bir şekilde kullanılmasını sağlar.
Boğazlarda Stratejik 1 Anlaşma: Montrö Boğazlar Sözleşmesi
Güncel Durum ve Tartışmalar
Montrö Boğazlar Sözleşmesi, günümüzde de geçerliliğini korumaktadır. Ancak, son yıllarda sözleşmenin yeniden gözden geçirilmesi veya güncellenmesi yönünde çeşitli tartışmalar gündeme gelmiştir. Özellikle Karadeniz'e kıyısı olmayan ülkelerin askeri varlığı ve Türkiye'nin stratejik önemi gibi konular, uluslararası ilişkilerde önemli bir yer tutmaktadır.
Boğazlarda Stratejik 1 Anlaşma: Montrö Boğazlar Sözleşmesi
Türkiye'nin Kanal İstanbul projesi gibi yeni deniz yolu projeleri de Montrö Sözleşmesi'nin geleceği konusunda çeşitli spekülasyonlara neden olmuştur. Kanal İstanbul'un Montrö Sözleşmesi'ni nasıl etkileyeceği, henüz netlik kazanmamış bir konudur ve uluslararası hukuk uzmanları arasında tartışmalara yol açmaktadır.
