Olağanüstü Hal (OHAL), devletin mevcut hukuk düzeninin işleyişinde ciddi tehditler veya olağanüstü durumlarla karşılaştığı zaman başvurduğu bir yönetim şeklidir.
OHAL, olağanüstü durumların gerektirdiği tedbirlerin hızla alınabilmesi ve toplum düzeninin korunabilmesi için yürütme organlarına geniş yetkiler tanır. OHAL ilanı, Anayasa'nın 119. maddesi ve 2935 sayılı Olağanüstü Hal Kanunu ile düzenlenmiştir.
OHAL Nedir? Uygulama Alanları Ve Etkileri
OHAL'in Tanımı ve Hukuki Dayanağı
OHAL, devletin anayasal düzeni, kamu düzeni veya genel sağlığı ciddi şekilde tehdit eden durumlarla karşılaştığında, hızlı ve etkili tedbirler alabilmesi için yürütme organına tanınan yetkilerin genişletilmesi anlamına gelir.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 119. maddesi, OHAL’in ilan edilme sebeplerini ve şartlarını belirler:
Tabii Afet, Tehlikeli Salgın Hastalık veya Ağır Ekonomik Bunalım: Bu tür durumlarda Cumhurbaşkanı, ülkenin tamamında veya belirli bir bölgesinde OHAL ilan edebilir.
Şiddet Olayları ve Kamu Düzeninin Bozulması: Anayasa’nın 120. maddesi, şiddet olaylarının yaygınlaşması ve kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması durumlarında OHAL ilanına olanak tanır.
OHAL ilan edildiğinde, temel hak ve özgürlükler geçici olarak kısıtlanabilir. Ancak bu kısıtlamaların da belirli sınırları vardır ve OHAL süresince alınan tedbirlerin Anayasa'ya ve uluslararası hukuk kurallarına uygun olması gerekmektedir.
OHAL’in İlanı ve Süresi
OHAL, Cumhurbaşkanı kararıyla ilan edilir ve bu karar Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girer. Anayasa'ya göre, OHAL süresi ilk etapta altı ayı geçmemek üzere belirlenir. Ancak, bu süre TBMM kararıyla dört aya kadar uzatılabilir. OHAL süresi içinde TBMM, Cumhurbaşkanının aldığı tedbirlerin ve çıkardığı kararnamelerin denetimini yapar.
OHAL Döneminde Yetkiler ve Uygulamalar
OHAL ilan edildiğinde yürütme organına geniş yetkiler tanınır. Bu yetkiler arasında şunlar bulunur:
Kamu Düzeni ve Güvenliğin Sağlanması: OHAL döneminde kamu düzenini ve güvenliğini sağlamak amacıyla sokağa çıkma yasakları, belirli bölgelerde giriş çıkış sınırlamaları gibi tedbirler alınabilir.
Toplantı ve Gösteri Yürüyüşlerinin Sınırlandırılması: Toplantı ve gösteri yürüyüşleri yasaklanabilir veya belirli kurallara bağlanabilir.
Basın ve Yayın Organlarının Denetimi: Basın yayın organlarının faaliyetleri sınırlandırılabilir veya denetim altına alınabilir.
Özel Mülkiyet ve Kamulaştırma: Kamu düzeninin korunması amacıyla özel mülkiyet haklarına geçici olarak müdahale edilebilir ve kamulaştırma yapılabilir.
OHAL’in Uluslararası Hukuk Kapsamındaki Yeri
OHAL uygulamaları, uluslararası hukukta da belirli çerçeveler içinde yer alır. Birleşmiş Milletler ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi gibi uluslararası anlaşmalar, OHAL ilan eden devletlerin, temel insan haklarını ihlal etmemesi gerektiğini vurgular. Türkiye de bu tür uluslararası yükümlülüklere sahiptir ve OHAL döneminde aldığı tedbirlerin bu yükümlülüklere uygun olması beklenir.
