Fabrikalar deyince aklınıza ne gelir? Makine sesleri, ustalar, çıraklar ve o eski “eline al, yapmayı öğren” günleri… Peki, ya bu çıraklık sistemi yapay zekayla yeniden şekillenirse? Elektrik Elektronik Mühendisi Burak Yaka ile konuşurken, “Fabrikalarda çıraklık geri mi dönüyor?” diye düşündüm. Teknolojiyle yıllardır iç içe olan Yaka, “Evet, ama bu sefer çok farklı bir şekilde!” diyor. Anlattıkları hem “Vay be, ne kadar değişmiş!” dedirtiyor hem de “Acaba ustalar buna ne der?” diye merak uyandırıyor.
Çıraklık 2.0: Makine mi Öğretiyor?
Yaka, fabrikalarda çıraklığın yapay zekayla nasıl yenilendiğini anlatırken heyecanlı. “Eskiden usta, çırağa tek tek gösterirdi. Şimdi yapay zeka devreye giriyor, her adımı analiz edip öğretiyor,” diyor. Mesela, Almanya’da 2024’te Siemens’in başlattığı bir sistem, çıraklara sanal gerçeklik gözlükleriyle makine tamiri öğretiyor; hata oranı %35 azalmış. “Düşünsene, bir çocuk tornavidayı eline almadan önce her şeyi kafasında çözüyor,” diye ekliyor Yaka. Kulağa fütüristik geliyor, ama içimden “Ustanın ‘Şunu böyle tut!’ bağırması daha mı iyiydi?” diye geçiriyorum.
Her Çırağa Özel Yol Haritası
Fabrikalarda herkes aynı hızda öğrenmez ya, işte Yaka bunu vurguluyor. “Yapay zeka, çırağın nerede takıldığını görüp ona göre bir plan yapıyor,” diyor. Ford’un 2025’te devreye aldığı “SmartApprentice” programı, çırakların becerilerini analiz edip kişiselleştirilmiş eğitim sunuyor; verim %28 artmış. “Bir çırak kaynakta zayıfsa, sistem ona ekstra pratik öneriyor,” diye anlatıyor Yaka. Harika, ama aklıma takılıyor: “Bu kadar teknoloji, o el yordamıyla öğrenme zevkini alır mı?” Yaka, “El yordamı hâlâ var, ama daha akıllıca,” diyor. Belki de haklı.
Ustalar ve Robotlar El Ele
Yaka, ustaların yerini almaktan değil, desteklemekten bahsediyor. “Yapay zeka, ustaya ‘Bu çırak şurada zorlanıyor’ diye rapor veriyor,” diyor. Japonya’da Toyota, 2023’te bir yapay zeka asistanı çıkardı; ustalarla çıraklar arasında köprü kuruyor, eğitim süresi %20 kısalmış. “Usta anlatır, yapay zeka pekiştirir,” diye ekliyor Yaka. Güzel fikir, ama düşünüyorum: “Ustalar bu robotlara alışır mı?” Yaka gülüyor: “Başta garipsiyorlar, ama sonra ‘Bu işimi kolaylaştırdı!’ diyorlar.” Kim bilir, belki de öyle olur.
Dijital Çıraklığın Tuhaf Anları
Her şey mükemmel değil tabii. Yaka bir anısını paylaşıyor: “Bir keresinde sistem, çıraklara yanlış bir montaj videosu gösterdi, herkes şaşkın şaşkın bakakaldı!” Komik ama düşündürüyor: “Yapay zeka da yanılabilir.” Geçen ay bir haberde, bir fabrikanın yapay zeka eğitiminde yanlış talimat yüzünden üretimin 2 saat durduğu yazıyordu. “Dikkat etmek lazım,” diyor Yaka. Teknoloji harika, ama bazen işte böyle şaşırtıyor.
Geleceğin Fabrikası Kimin Elinde?
Yaka’nın sözü aklımda: “Yapay zeka, çıraklığı geleceğe taşıyor, ama iş yine insanlarda bitiyor.” Şakayla ekliyor: “Belki bir gün robotlar ‘Çırak, çay getir!’ der.” Güldüm, ama mantıklı geldi. Dünya Ekonomik Forumu’na göre, 2025’te imalat sektöründe yapay zeka destekli eğitimler %40 yaygınlaşmış. Yeni nesil çıraklar, bu sistemlerle usta oluyor. Ama o eski fabrika kokusu? “O hep kalır,” diyor Yaka. Ben hâlâ kararsızım: Yapay zekayla çıraklık daha mı iyi, yoksa biraz fazla mı modern? Siz ne dersiniz?
