1540 YILI KANUNİ DÖNEMİNDE YARPUZ -EFSUSTA (AFŞİN)DE YERLEŞME VE NÜFUS

Efsus Eski adıyla Yarpuz bu gün Afşin Kahramanmaraş İlimize bağlı en büyük İlçedir. Bu çok eski ve tarihi şehrin adı Arabissos idi. Bu kelime, zaman içerisinde çeşitli toplulukların Lehçelerine göre Arbsus, Arabsus, Ebsus yada Efsus şeklinde telaffuz ede gelmiştir.Buraya Türklerin obruk dediklerini çeşitli tarihi kaynaklardan tespit etmiş bulunmaktayız. Divan-ı Lüğati't Türk 'te yer alan bu kelimeyi Kaşgarlı Mahmud "Yere Batmış" , ortasında su bulunan dağ parçası şeklinde izah ederki Afşin'deki Eshab-ı Kehf Mağarasında bunu görmekteyiz. Ülkemizde çok sayıda olan obruklar yer altından akan suların gözleri gibidir.Türkler , Yazın Peynir ve yağlarını muhafaza ettikleri serin dağ yarıklarına mağaralarada obruk derler.Yarpuz buda Türklerin Şehre verdikleri isimdir. Bu verilme XlV yüz yılda daha kuvvetli ihtimal XV yüz yılda olabilir. Yarpuz Türkçe bir kelime olup, Kaşgarlı Mahmud’un Xl yüz yılda yazdığı eserinde geçer. Yarpuz güzel kokulu bir ot, kır nanesi şeklinde manalandırılmıştır. Efsus veYarpuz’un Arabissos ile ilgili olduğu açıktır.Yani Arabissosu Türkler Yarpuz yaparak Türkçeleştirmişlerdir. Afşin Yarpuz adını Dulkadirli beyliği devrinde almıştır. Tahrir defterlerinden anlaşıldığına göre Afşin (Efsus) Osmanlı idaresine geçtiği esnada (1522) yılında Afşin- Efsus adını da henüz muhafaza ediyordu. Fakat Yarpuz sadece Afşin’in değil aynı zamanda onun merkezi olduğu Nahiyenin de aynı zamanda adı idi. Yarpuz Nahiyesi sayıları çok köy ve etkinlikleriyle (Mezraları) yörenin en önemli Nahiyesini meydana getiriyordu. 1525 yıllarında Nahiye olarak anılan Yarpuz Nahiyesinde XVl yüz yılın ortalarında Afşin’de 189 hane yani 1000 kişilik bir nüfusun yaşadığı kabul edilebilir. XVI yüzyıl için bu hiçte az sayılmayacak bir Nüfusun Osmanlı Döneminde 150-200 hanelik bir yerleşim birimi çok defa şehir kabul edilmektedir. Yarpuz – Efsus – Afşin Şehrinin yerleşim tarihi çok eski çağlara kadar uzanır. Şehirdeki yerleşme Prehistorik çağlara kadar uzandığını göstermektedir. Çalışmaya esas teşkil eden ve Başbakanlık Osmanlı arşivi tapu tahrir kataloğu 419 numarada kayıtlı tahrir defterine göre Elbistan kazası Nahiye-i Elbistan, Nahiye-i Ahsendere (Göksun) Nahiye-i Yarpuz, Nahiye-i Nurhak, Nahiye-i Nergele, Nahiye-i Sarsab, Nahiye-i Hurman (Efsus’a) bağlı, Nahiye-i Aynül Arüs, Nahiye-i Mancılık, Nahiye-i Çomak Pazarı, Nahiye-i İnce olmak üzere toplam 11 nahiyeden oluşmaktadır. Değerli okuyucular bu Nahiyelerden Efsus, Elbistan, Ahsendere (Göksun), Sarsab, Nergele, Nurhak, Elbistan Kazasını oluşturuyordu. Efsus-Afşin geçirdiği şiddetli depremler ve savaşlardaki yağmalar sonucunda Elbistan’a bağlı Nahiye olmuştur. İlçemiz Afşin Tarihine bir bakarsak Doğu Romanın Başkenti Afşin şehrini bir bakıyoruz şehir, bir bakıyoruz Nahiye olarak görürüz. 1520 yılı Kanuni döneminde İlçemiz Efsus-Afşin şehirdir. 1500 Yılı Maraş Beyler beyliği Haritasına göre Maraş Beyler Beyliğinin sınırları 1-Malatya Sancağı, 2-Zamantı Kazası(Pınarbaşı),3-Hıns-ı-Mansur(Adıyaman),4-Besni,5-Ayıntap(Gaziantep),6-Elbistan,7-Göksun,8-Efsus(Afşin),9-Andırın,10-Zeytun,11-Karsı Zülkadiriye(Kadirli) ,12-Bulanık, 13-Bahçe,14Haruniye(Düziçi),15 -Tiyek(Hassa),16-İslahiye olmak üzere birçok yerleşim yerlerinden oluşmaktaydı. Kahramanmaraş Belediyesinin Kültür Yayınlarında 1500 Yılı osmanlıca Maraş Haritasında Maraş'ın Afşin-Elbistan-Andırın-Pazarcık olmak dört adet Kazası (İlçesi) bulunmaktaydı.İlçemiz Afşin Bu kayıtlara göre 1500 Yılı Maraş Haritasına ve kayıtlara göre 503 yıllık İlçedir. Afşin'e ait DevletArşivleri Müdürlüğü Osmanlı Kataloglarında İlçemiz Afşin 1704 Yılında kaza olduğu ortaya çıkmaktadır. Yine Osmanlı Padişahlarının Efsus-Afşin Şehrimizde bulunan Eshab-ı Kehf Külliyesine gönderilen Padişah Fermanlarında  Efsus Kazası Hanedanlığı olarak geçmektedir.