1071 Malazgirt zaferiyle Anadolu’da yerleşmeye başlayan Oğuz Türklerinin bölgeye yönelen kolu Afşin Bey Komutasında Bizans Egemenliğine son vererek bölgede Selçuklu Egemenliğini kurmuşlardır. Kentin şimdiki adı olan Afşin ‘in bölgeyi fetheden kumandanın isminden geldiği çeşitli kaynaklarca ifade edilmektedir. Afşin’de en önemli tarihi eser şüphesiz Eshab-ı Kehf külliyesidir. Bizans devrinde olduğu gibi Selçukluların Fethinden sonrada Efsus Eshab-ı Kehf mağarası bitişiğinde bulunan kilise harabeleri üzerine Maraş Valisi Nusret Üddin Hasan tarafından ribat, İzettin Keykaus devrinde 1215 yılında, cami ise Alaaddin Keykubat zamanında 1233 tarihinde inşa edilmiştir.
Afşin adının Sultan Alparslan döneminde Alparsla’ın değerli Kumandanlarından Afşin Bey’den geldiği bilinmektedir. Afşin Bey Anadolu’da birçok yeri Bizans Egemenliğinden kurtararak bu gün kendi ismi olan Ebhesus (Efsus) şehrinin 6 Km Güneyindeki Tilafşin (Son yıllarda bu isim değiştirilerek Höyüklü köyü olmuştur) Afşin ovasında Bizanslılarla yaptığı büyük savaşı kazanmıştır. Böylece Afşin ve çevresine ait topraklar Selçuklular hâkimiyetine girmiştir. Afşin Bey kendi adına Tilafşin (Höyüklü) köyünde büyük bir höyük, Kale yaptırmıştır. Afşin Bey bu höyük önünde Moğolları yenmiştir. Afşin Bey Höyüğün bulunduğu yörede vefat etmiştir. Onun adına izafetten köyün ismi Tilafşin olarak günümüze kadar gelmiştir. Höyük hale mevcuttur. Farsçada TİL: Tümsek ,Toprak yığını anlamına gelir. Til kelimesi ile Afşin ismi birleştirilerek Afşin Tümseği anlamına gelen Tilafşin kelimesi bu yörenin adını almıştır. 13 Asır boyunca Afşin bölgesi Selçukluların payitahtı olan Konya’dan tayin edilen Valiler tarafından idare edilmiştir. Afşin’de bulunan Kasaba ve Köylerin bir kısmının ismi Selçuklu Valilerinin ismidir. Afşin Şehri önemli bir kilit noktası olduğu için strateji bakımından ,verimli arazisi bakımından, önemlidir. Özellikle Afşin Beyin mezarının burada bulunması önemlidir. Afşin bir süre Moğullar tarafından idare edilmiştir. Nitekim Moğulların tam bir hakimiyet kuramadıkları bu bölgeyi Taraklı oymağı Beyi Halil Bey 1336 yılında ele geçirerek bir beylik kurmuş sada ertesi sene Dulkadiroğlu Karacabey onu bu bölgeden çıkararak yeni bir beylik kurmaya muvaffak olmuştur. Bilahere Mısırlıların eline geçen Afşin bölgesi Nihayet 2 Ağustos 1399 tarihinde Osmanlı Padişahı Yıldırım BAYEZİT tarafından işgal edilerek yönetimi Dulkadiroğlu Nasrüddin Mehmet Beye Verilmiştir. Uzun bir müddet Dulkadiroğullarının idaresi altında kalan bu bölge 1471 yılında Şahsuvar Beyin Mısır ordusuna mağlup olması üzerine Yeş Beyin kuvvetleri tarafından işgal edilerek onların eline düşmüştür. Bundan sonra Alaüddevle Bozkurt Beyin Dulkadirli beyi emaretine çıkarmak isteyen Osmanlı askeri ile Mısırlılar arasında bu günkü Marabuz yolu üzerinde bulunan Hurman Kalesi önünde bir savaş vuku bulmuştur. Daha sonra Alaüddevle Bozkurt Bey kardeşi Şahbudakla yapmış olduğu savaşı kazanmış Elbistan’ı kendine üst yaparak Afşin bölgesini tekrar ele geçirmiştir. Afşin’de Dulkadiroğlu beyliği egemenliğinin sürdüğü 200 yıla yakın dulkadiroğulları beyliğinin yönetiminde Elbistan’la beraber kalmışlardır. Alparslan’ın değerli kumandanlarından Afşin Beyin Mezarı (Tilafşin) Höyüklü kalesinin içerisinde bulunmaktadır. Kalenin Kapısı zamanla Höyüğün topraklarıyla kapanarak doğal afetler sonucu kalenin kapısı kaybolmuştur. Kale Kapısının kalenin neresinde ve ne tarafında olduğu bilinmemekte olup, bu höyükteki eski uygarlıkların ve Afşin Beyin Mezarının bulunması için gerekli arkeolojik kazının bölgede yapılmasını bekliyoruz.Höyüklü Köyün tarihi eski çağlara dayanır. Önceki adıTılavşın’dır.Tılavşın kelimesi anlam olarak Afşin’in Dili anlamına gelmektedir(Tıl=Dil bkz:Divan-ı Lügati’t Türk)Ünlü Selçuklu hükümdarı Alparslan’ın komutanı Afşin Bey’in mezarının bu köyde olduğu rivayet edilmektedir.Köy halkı Yörük ve Avşardır. Köyde tarihi kalıntı olarak hüyük ve kilise vardır.bu yapı, kilise, 5 adet sütun taş ve kis kalıntılarından oluşmakta olup köyün ortasında ve sit alanı içinde yer almaktadır
ARAŞTIRMACI YAZAR
MUSTAFA KÖŞ
AFŞİN KENT KONSEYİ TARİHİ ARAŞTIRMALAR BÖLÜM BAŞKANI
KAYNAK
Ali AFŞAROĞLU Eshab-ı Kehf ve Rakıym Adlı Eser
http://www.eshabikehfsehri.com/
