Bruksizm (Çene sıkma), herhangi bir fonksiyonel sebep olmadan dişleri sıkma ile karakterize bir aktivitedir.Çene sıkma daha çok uykuda görülmekle beraber uyanıkken de görülebilir.Yalnız yetişkinleri değil çocukları da etkilemektedir.
Çene sıkmanın altında yatan birçok sebep olabilir.Yüz-çene bölgesindeki anatomik bozukluklar,psikolojik rahatsızlıklar, nörolojik hastalıklar,kullanılan ilaçların ikincil sonucu gibi başlıca sebepleri bulunmaktadır.Ayrıca uyku apnesi ve huzursuz bacak sendromu olan hastalarda görülme oranı yüksektir.
Çene sıkma rahatsızlığı yaşayan bireyler sabah uyandığında yorgunluk hissi,baş-boyun bölgesinde ağrı,çenede kilitlenme, ağzı açarken gelen ‘klik’ sesinden şikayetçidir.
Sağlıklı bireylerde çene ekleminde; besin cinsine göre ortalama 2-12 kg (20-120 N) kuvvet uygulanırken, çene sıkan bireylerde uyurken ortalama 22-26 kg (220-260 N) kuvvet oluşmaktadır.Bu kuvvet artışı bireylerde çene eklemi rahatsızlıkları, baş boyun bölgesinde ağrı ve kas spazmları, dişlerde kırık ve aşınma, azalmış çene eklemi hareketi ve kulak çınlaması gibi problemlere sebep olur.Ayrıca diş sıkma, tırnak yeme ve dudak ısırma alışkanlığı olan bireylerin uzun dönemde çene eklemi rahatsızlıkları yaşadığı görülmüştür.
Tanı için birçok ölçüm yöntemi bulunmakla beraber genelde subjektif değerlendirmelere dayanır. Günümüzde çene sıkmada tedavi yaklaşımları psikolojik,farmakolojik,dental ve fizyoterapi olarak özetlenebilir.
Dental yaklaşımlar: Diş hekiminin uygun gördüğü gece plağı,ortodontik tedavileri içerir.Plaklar hastayı iyileştirmez ancak yoğun kas aktivitesine engel olur.Diş sıkmada sert plakların yumuşak olanlara göre daha etkili olduğu bildirilmiştir.
Psikolojik Tedavi: Genelde stres düzeyi yüksek ,hiperaktif olmaya yatkın veya mükemmelliyetçi bireylerde görülebilir.Travma sonrası görülen vakalar da bildirilmiştir.Stres ve kaygı, bu hastalığın en sık rastlanan ve şiddetini artıran sebeplerindendir.Bu nedenle günlük yaşamda stresi yönetmek ve gerekli durumlarda destek almak gerekebilir.
İlaç tedavisi: Hekimin uygun gördüğü ağrı kesici ve kas gevşeticiler, Mg gibi bazı takviyeleri içermekle beraber bazen de antidepresanlar reçete edilir.Fakat bazı antidepresanların uzun süre kullanımının da diş sıkmaya sebep olduğu bildirilmiştir.
Botox uygulaması:Kaslarda kasılmanın oluşumunu minimalize etmek amaçlanır.3-6 ay etkili olacağı için uygulamanın tekrarlanması gerekir.Botox yapılsa dahi plak kullanılmalıdır çünkü uygulanan kas dışındaki daha az etkili çiğneme kasının gerginliği artacaktır ve botoks etkisi geçtiğinde güçlenen bu kaslarla beraber daha çok diş sıkma meyili oluşur.Yani kısır döngü başlar.
FİZYOTERAPİ : Sadece gece plağı kullanmak yeterli değildir.Kas gerginliği ve eklem fonksiyon bozukluğu tedavi edilmelidir.
Elektroterapi yöntemleri: Ağrının azaltılması ve gerekli kasların güçlendirilmesinde kullanılır.
Manuel terapi: Çene ekleminin limitli ve kasların gergin olması boyun ile omuz kaslarını etkileyeceği için bu bölgelerin de değerlendirilmesi gerekir. Mobilizasyon ve manipülasyon yöntemleri,tetik noktaların yumuşak doku teknikleri ile gevşetilmesi,boyun-omuz kaslarının gevşetilmesini içerir.
Nefes egzersizleri: Derin nefes alma ve diğer teknikler gevşemeyi sağlayarak anksiyete düzeyini azaltacaktır.
Yapılabilecek genel basit egzersizler ise şunlardır; Çeneyi aşağı doğru açın ve yavaşça sağa sola kaydırın. Çeneyi aşağı-yukarı yavaş ve kontrollü şekilde açıp kapayın. Başınızı sağa- sola yavaşça yatırarak 15-20 saniye bekleyin
Çene kasınıza dokunun ve ağrılı noktaya hafifçe bastırıp 10-15 saniye bekleyin.
Dilinizi damağa koyun 10 saniye bekleyin. Özellikle oturur pozisyonda uzun süre kalmayın. Sakız ciğnemekten kaçının.
Farkındalık alıştırmaları yapın, gün içinde diş sıkıp sıkmadığınızı kontrol edin(özellikle stresli anlarda) ve gevşeyin.
Ayrıca düzenli yapılan tüm vücut kondisyon egzersizlerinin stres düzeyini azalttığı ve çene sıkma rahatsızlığını olumlu etkilediği bilinmektedir.Egzersizlerin gece görülen bu anormal aktiviteleri de azalttığı kanıtlanmıştır.Bu pratikler beyindeki parafonksiyonel(normal işlevi olmayan çene sıkma, dudak ısırma,yanak ısırma...) alanı inhibe(engellemek) eder.
Unutulmamalıdır ki tedavi kişiye özeldir ve multidisipliner ekip ile tedavi programı oluşturulmalıdır.
Sağlıkla kalın.
