7 Dönem Milletvekili, MİT ve TDK Kurucularından Prof. Dr. Hasan Reşit TANKUT

- Babasının adı Hacı Reşit (Nizamiye Mülazımı/Teğmeni)

- Annesinin adı Fatma

- 1891 Elbistan’da doğdu.

- 18 Şubat 1980’de vefat etti

- Leman Hanım’la (1904 Amasya doğumlu, Ahmet Nehir ile İfakat Hanım’dan olma) evlendi.

- Üç çocukları oldu:

1) Doğan Tankut; 1925 İstanbul doğumlu, Mühendis Almanya vatandaşlığına geçmiştir. Yaşıyor.

2) Gönül Tankut; 1.7.1932 İstanbul’da doğdu, 27 Nisan 2005’te vefat etti. Prof. Dr. Mimar; Orta Doğu Teknik Üniversitesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü kurucularından. Bekâr.

3) Fatma Çiğdem; 1936 İstanbul doğumlu, Amerika vatandaşı. Tasarımcı. Bekâr.

NOT: Elbistan’da aynı soyadı taşıyan bir tek akrabası kalmadı. Babaları amcazade olan merhum Yasin oğlu (R. 1329) 1913 doğumlu Hüseyin Tangut’un (Tangut) oğulları da Elbistan’dan göçerek nüfuslarını naklettirmişlerdir. Onlardan hayatta olan Recep Tangut ile temas kurup sorduğumda Hasan Reşit Tankut’la babalarının amcazade olduğundan başka bilgiye sahip olmadıklarını söyledi.

Soyadı Kanunu 21 Haziran 1934 tarihinde kabul edilmiştir. Yasin Efendi, Hüseyin Tangut altı yedi aylıkken vefat eder. Hüseyin tek çocuktur. Bu durum, Hasan Reşit Tankut’un babasının veya baba taraf büyük akrabalarının zikredilen tarihte Elbistan’da yaşayan ve Hüseyin Tangut ile birlikte TANKUT soyadını alacak dirayette ailede sözü geçen birilerinin olduğunu gösterir ki bunun Hasan Reşit Tankut’un babası Hacı Reşit Efendi olma ihtimali kuvvetlidir.

Hasan Reşit Tankut’un Şam’da İdadi (Lise dengi okul) okuyup bitirinceye (18-19 yaşına) kadar okul harici zamanlarında ailesiyle Elbistan’da ikamet ettiği anlaşılıyor. Zira Maraş Yollarında (Ankara, 1944) ismiyle yazdığı eserinde her yıl Elbistan’dan Ahır dağını aşarak Maraş’a, Oradan Antep’e ve sonra Şam’a gidişi, okullar tatil olduktan sonra tekrar aynı yolu kat ederek Elbistan’a gelişini; bu sırada gördüklerini, bildiklerini, düşündüklerini vs anlatır. Kitap bir seyahatname tarzında olmakla beraber mükemmel bir tarihi alt yapıya sahiptir. Elbistan ovası hakkında çok önemli malumatlar vermektedir.

Daha sonra aşağıda özgeçmişinde yazılan görevleri dolayısıyla çeşitli illerde yaşadı.

Nüfusa kayıtlı olduğu il araştırılırken, birbirinden farklı illerle karşılaşılmaktadır. Bunun nedeni, milletvekili adayı olmak için o zamanlar şart olduğu için nüfus kaydının aday olacağı ile aldırılmasıdır. A.B.)

ÖZGEÇMİŞİ

Hasan Reşit Tankut, Şam İdadisini ve Mülkiye Mektebi’ni 1913 yılında bitirdikten sonra, Sivas İli Maiyet Memurluğu, Sivas İli İlkokullar Müfettişliği yaptı.

1914 yılında patlak veren savaş, Tankut’un gönüllü olarak orduya katılmasına neden oldu. Hasan Reşit Tankut yedek subay olarak görev yaparken Çanakkale, Galiçya ve Sina’da yararlılıklar göstererek madalyalar aldı.

I. Dünya Savaşı sonrasında Niksar, Artova ve Erbaa ilçelerinde kaymakamlık yaptı.

Daha sonra Kuvayı Milliye saflarına katılarak Kurtuluş Savaşı’nda görev aldı. Milli Mücadele sırasındaki hizmetlerinden dolayı da İstiklal Madalyası ile ödüllendirildi.

İstanbul Polis Müdürlüğü, 3. Şube Müdürlüğü, 1926’da İstanbul Polis Müdür Muavini, 1928’de Mülkiye Müfettişi olarak görev yaptı; aynı dönemde Türk Ocakları Genel Müfettişi olarak da çalıştı.

Millî İstihbarat Teşkilatı’nın (MİT) kuruluşunda da görev aldı.

Hasan Reşit Tankut’un bir dönem Ulus gazetesinin sahibi olduğu da kayıtlarda belirtilmektedir.

İngilizce, Fransızca, Almanca, Arapça ve Bulgarcayı iyi derecede bilen Tankut, bu özelliğinden dolayı yurtdışındaki birçok toplantı ve kongreye temsilci olarak katıldı.

Türk Dil Kurumu kurucuları arasında yer aldı, kurumun 1935-1950 arasında ikinci başkanı olarak görev yaptı; ayrıca Etimolojik ve Lingüistik Filoloji Kolları Başkanı ve Genel Sekreteri olarak çalıştı.

Hasan Reşit Tankut, Güneş-Dil Teorisi üzerine çalışmalar yaptı. Milletlerarası Bükreş Dil Kongresi'nde olduğu gibi birçok toplantıda teoriyi tanıttı. Buna rağmen Atatürk, "Dil işimizde henüz bir istikrara varamadık." kanaatine vardığı zamanlarda Prof. Dr. Hasan Reşit Tankut'un da isteğiyle, bu teori üzerinde durmaktan vazgeçti.

1936-1940 yılları arasında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü’nde öğretim görevlisi olarak çalıştı.

İdare-Mülkiye Müfettişi, Türk Ocakları Genel Enspektörü görevlerinde bulundu.

Tankut, 1939 yılında başlayan Türkçe Sözlük yazım çalışmalarında sözlüğün genel plânını hazırladı.

4. dönem (14 Mayıs 1931’den itibaren) Muş;  1935-1950 arasında (5. 6. 7. 8. dönem) CHP Maraş, 1950-1954 arasında (9. dönem) Hatay ve 1957-1960 arasında (11. dönem) Mardin Milletvekili olarak toplam 7 dönem (29 yıl) milletvekili olarak TBMM’de bulundu.

(Milletvekilliği sırasında 12 Ağustos 1946 tarihinde TBMM Bayındırlık Komisyonu üyeliğine; 11 Kasım 1946 ve 5 Kasım 1947 tarihlerinde aynı üyeliğe yeniden ve 5 Kasım 1948 tarihinde ise Sayıştay Komisyonu üyeliğine seçildi.)

18 Şubat 1980 tarihinde vefat etti.

HASAN REŞİT TANKUT’UN ESERLERİ:

1. Güneş-Dil Teorisine Göre Toponomik Tetkikler, İstanbul, 1936

2. Güneş-Dil Teorisine Göre Dil Tetkikleri, İstanbul: Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, 1936

3. Prof. H. Reşit Tankut'un Güneş-Dil Teorisine Göre Pankronik Usulle ve Paleo-Sosyolojik Dil Tetkikleri Adlı Tezinde Geçen Örnekler, Ankara: TDK, 1936

4. Dil ve Irk Münasebetleri Hakkında, İstanbul: Devlet Basımevi, 1937

5. Prehistuvar’a Doğru Bir Dil izlemesi ve Güneş Dil Teorisinin İzahı, İstanbul: Türk Dil Kurumu, 1937

6. Diyarbakır Adı Üzerinde Toponomik Bir Tetkik, Ankara, 1937

7. Dil ve Tarih Tezlerimiz Üzerine Gerekli Bazı İzahlar, Ankara: Türk Dil Kurumu, 1938

8. Alp Kelimesi ve Alpin Irkın Yurdu, İstanbul, 1938

9. Nusayriler ve Nusayrilik Hakkında, Ankara, 1938

10. Köylerimiz Bugün Nasıldır, Dün Nasıldı, Yarın Nasıl Olmalıdır, 1939

11. Maraş Yollarında, Ankara, 1944

12. Köy ve Kalkınma, Ankara, 1960

13) Zazalar Üzerine Sosyolojik Tetkikler

14) Erbaa kaymakamları.

NOT: Özgeçmişi için kaynaklar: