EFSUS-AFŞİN VE ESHAB-I KEHF
Efsus (Afşin) şehri Anadolu’nun Güneydoğu bölgesinde Romalılar tarafından Kapadokya adı ile tanınan bölgede ramsayın bulunuyordu. Yani Efsus Afşin şehri Mezopotamya'ya ve Filistin’e yakın olup, devamlı putperestlerin gerekse tüm dinlerin propaganda yapıldığı bir merkez özelliğini korumuş çeşitli savaşların beşiği olmuştur. Eski ipek yolu, Roma Kral yollarının güzergâhında olduğundan ve ova olarak sarp geçitlerin geçit yeri olma özelliğinden askeri stratejik öneme haiz o zamanın önemli şehirlerinden Baş şehir özelliğini Efsus-Afşin korumuştur. Efsus şehri ve Efsus'a dahi keza batıya doğru bir saatte Ashab-ı Kehf ve oradan yarım saatte Ashabür- rakim makamı şerifine varılır. Yarpuz Efsus namıyla meşhur olan şehir Dakyanusun darül-mülkü, payı tahtı, Romalıların başkenti olan Efsus şehrinde eski bina kalıntılarıyla yüzölçümü, tarihi, dikme taşı ara sıra ortaya çıkan bazı sikkeler Efsus şehrinin ne kadar büyük bir yerleşim yeri olduğunu göstermektedir. Kapadokya büyük satraplığı içinde yer alan Efsus şehrinin hicreti mukaddese i Ahmediyeden 1628 sene mukaddem kurulmuş olunup, Roma İmparatoru meşhur Dakyanusun payi tahtı Romalıların başkenti Efsus şehri Dakyanusun Başkenti olmakla şöhrete sahip meşhur Efsus şehri bir zaman geldi ki Ehli-İncilin işleri (inül ehli İsa'ya) inananlar çok karıştı. Dakyanus hükümdarlığına bağlı şehirleri gezerdi. Halkın içine girerek her şeye müdahale ederdi. Her gittiği yerde saraylar yaptırırdı. Bu saraylarda tören salonları, eğlence yerleri ve işkence yerleri vardı. Dakyanus eğlence ve işkenceden zevk alırdı. Acımasız gaddar biriydi, gururluydu. Her konuyu bilir geçinir herkese üstünlük taslardı. Hatta Dakyanus kendisini ilah yerine koyuyordu. Mezopotamya'ya sık, sık yaptığı seferlerinde geçmişteki ilahlık davasında bulunanlardan ibret alarak Efsus'a döndüğünde aynı zulmü uyguluyor kendisine karşı gelenleri öldürüyor veya Arenalarda halkın gözü önünde Aslanlara, Kaplanlara parçalatıp büyük bir zevkle izliyordu. Efsus şehri tarihi hicretin 560 senesi hilalinde Selçuki’ye den Kılıç Aslanı Sami zamanında Selçuklu topraklarına katılmıştır. Ashabül-Kehf şerif ribatı Gıyaseddin Keyhüsrevin oğlu İzzeddin Keykavus zamanında tarihi hicrettin 612 senesinin Ramazanı şerifinde yapıldığı kapısı üzerinde bulunan kitabesinden anlaşılmaktadır. Büyük taşlarla mükemmel bir camii şerif ve yanında bir Medrese inşa olunmuştur. Bu camii şerifin dışarısı 925tarihinde Maraş Valisi Şah suvar oğlu Ali Bey tarafından tamir edildiği dış camii şerifin penceresi üzerindeki kitabeden anlaşılmakta olup, Efsus şehri Maraş' a 24 saat, Halebe 68 saat mesafededir. Namı diyar Meşhur Efsus şehrinde 1306 Halep Vilayet salnamesine göre yani 1910 yılında 2556 nüfus yaşadığı belirtilmektedir. Efsus şehrinin tarihi eski çağlara kadar uzanır. Hititler ile Kommagenler devirlerine ait Til, Ozanhöyük, KaraElbistan, Karahöyük, Çavlı han, Tel Afşin, Mehre, Hunu ve Efsus höyüğü ve Efsus kaza merkezinde bulunan İkizin tepesi höyüğü ,Karagöz köyü höyükleri ile Efsus-Afşin’in bilinen tarihi Etiler zamanına rastlamaktadır. Namı diyar Meşhur Efsus Şehri Üst paleotik çağlara ait kalıntıların ortaya çıkarılması ve Efsus kaza merkezinde bulunan Göz(Gözüm-Göze Mağarası) Yalak(Yatay-yatak mağara) Üçler mağarası yerleşmenin Efsus şehrinde çok eski çağlara inen zengin bir tarihi olduğu Efsus-Afşin zaman, zaman yerleşim yerinin isim değiştirdiğini görürüz. Tarihte Arpesus-Arebesus-Arabsus-Orta Niyabet-Efsus-yarpuz isimleri almıştır. Afşin-Efsus şehrinin kuruluşu M.Ö.4000 yılına kadar inen zengin bir tarihi olduğu Afşin ve yöresinde 2009 yılında Arkeoloji uzmanı Prof Dr İsmail Kılıç KÖKTEN 'İN yapmış olduğu kazılarda Afşin Göz( Gözüm-Göze Mağarası), Afşin Yalak (Yatay-yatak mağara) Afşin Üçler Mağarasının içerinde bulunan mezarlar ve Afşin şehir merkezinde bulunan İkizin tepesi mağara ile kalesi ve Afşin'de şehir merkezinde bulunan Efsus höyüğü ve Afşin çevresindeki kazı çalışmalarından anlaşılmaktadır. Ayrıca İlçemiz Afşin şehri aynı zamanda eski Efsus antik kentidir. Efsus-Afşin şehrinde Roma dönemine ait Mozaikler bulunmaktadır. Efsus yani bu günkü Afşin şehri Roma kenti ve aynı zamanda doğu Roma’ya Başkentlik yapmış bir ilçedir. Afşin şehrimizin Göz pınarından İki adet Roma dönemine ait biri Kadın diğeri Erkek heykeli olmak üzere iki adet heykel Kahramanmaraş Müzesinde bulunmaktadır. Efsus yani bu günkü Afşin şehrinde insan, hayvan ve bitki figürlerinin resmedildiği mozaikler bulunmaktadır. Halep Vilayet salnameleri Halep şehrinde Osmanlılar zamanında yılda bir defa veya iki yılda bir tutulmuştur. Halep Vilayet salnamesi 33 adet olup, toplam 9300 sayfadan oluşmaktadır. 1280 yılından 1326 yılı da dâhil tutulan yıllıklarda sürekli olarak Eshab-ı Kehfin ve Dede baba türbesinin Efsus (Afşin) şehrinde olduğu sürekli kaydedilmiştir. Ayrıca Selçuklu Sultanı Alaeddin Keykubat , Dulkadiroğlu Alaüddevle Bozkurt Bey olmak üzere Osmanlı Padişahlarından Yavuz Sultan Selim Han Hazretlerinden başlayarak son Osmanlı Padişahı Sultan Vahdetine kadar Eshab-ı Kehf’e atanan Müderris ile Mütevelli heyetine ve ayrıca Eshab-ı Kehf Vakıflarının ve Dedebaba Türbesinin Vakıflarının korunması için tüm Osmanlı padişahlarının Fermanlarının orijinalleri İlçemiz Afşin’de itina ile saklanmaktadır.
Araştırmacı Yazar
Mustafa KÖŞ
Afşin Kent konseyi Tarihi Araştırmalar komisyon Başkanı
KAYNAKLAR
Ali AFŞAROĞLU Eshab-ı Kehf ve Rakıym adlı kitap
1307 yılı Halep Vilayet Salnamesi
