SULTAN YILDIRIM BAYEZİD HAN’IN EFSUS ŞEHRİNİ FETHETMESİ (2 AĞUSTOS 1399)

Osmanlı Padişahları arasında hakkında en çok konuşulan Padişahın Yıldırım Bayezid olduğu doğrudur. Bunun iki sebebi vardır: Birincisi; Kısa zamanda Anadolu birliğini kurup devleti genişletmesine rağmen, 1402’de Ankara’da Timur’a yenilerek tekrar başa dönülmesine sebep olmasıdır. İkincisi de, hem Emir Sultan Buhari’ye kayınpeder olması ve hem de içki içtiğine dair iddiaların bulunmasıdır. Önce Yıldırım Bayezid’i tanıyalım. Murat'ın ölümünden sonra oğlu Yıldırım Bayezid Osmanlı Devleti'nin başına geçti. Ancak Anadolu beylikleri bu durumdan faydalanmak istediler. Karamanoğulları, Osmanlılara karşı harekete geçti. Bu durumu öğrenen Yıldırım Sırplarla anlaştı. Bizans ile anlaşmazlıklara son vererek Bizans sınırını güvence altına alarak Anadolu'ya yöneldi. Bu sırada Karamanoğulları; Germiyan, Saruhan, Aydın ve Menteşeoğulları beyliklerini Osmanlılara karşı kışkırttı. Yıldırım bu beylikleri yenerek topraklarına kattı. Daha sonra Karamanoğulları üzerine yöneldi. Beyşehir ve Antalya'yı aldı. Konya'yı kuşattı. Karamanoğulları barış istemek zorunda kaldı. Yıldırım İstanbul'u alarak Anadolu birliğini sağlamak istiyordu. Çünkü Bizans, Osmanlıların Anadolu ve Rumeli toprakları arasında kalmıştı. Yıldırım İstanbul'u denizden ve karadan kuşattı. (1391) İstanbul'un deniz yoluyla alacağı yardıma engel olmak için Güzelce hisarını(Anadolu Hisarını) yaptırdı. Kuşatma sırasında Bayezid Rumeli’ye geçerek Eflak beyliğini vergiye bağladı. Selanik'i aldı. Bizans Avrupa ülkelerinden yardım istedi. Macar kralı da Türklerin hızlı ilerlemesinden çekinmişti. Sonunda haçlı ordusu oluşturuldu. Macar kralının komutasındaki haçlı ordusunda; Macar, Fransız, İngiliz, Leh, Venedik ve Alman askerleri vardı. Haçlı ordusu Tuna nehrini geçerek Niğbolu kalesini kuşattı. Bunu öğrenen Yıldırım kuşatmayı kaldırarak Rumeli’ye geçerek Niğbolu kalesinin önünde haçlı ordusunu büyük bozguna uğrattı.(1396). Niğbolu zaferi ile Bulgaristan tamamen Osmanlı hâkimiyetine geçti. Yıldırım Beyazid, Rumeli'deki başarısından sonra Anadolu'ya yöneldi. Kendisinin Rumeli'de olmasından faydalanarak tekrar harekete geçen Karamanoğulları üzerine yürüdü. Yıldırım Beyazid Karamanoğulları üzerine yürüyerek bu beyliğe son verdi. Konya, Karaman ve Niğde, Osmanlı topraklarına katıldı. Daha sonra Kayseri, Sivas ve Malatya, Efsus Şehirleri alındı
YILDIRIM BAYEZID Anadolu birliğini sağlamak için iki sefer düzenledi. Bu seferler sonucunda:
a)- Batı Anadolu'daki beyliklerden Germiyan, Aydın, Saruhan, Menteşe ve Hamitoğullarına son verildi.
b)- Candaroğullarına son verildi.
c)- Kadı Burhanettin Beyliği (Eretna devleti) ile yapılan KIRKDİLİM savaşında Osmanlı kuvvetleri yenildi. Şehzade Ertuğrul şehit oldu. Kadı Burhaneddin'in Akkoyunlu Devletiyle yaptığı savaşta ölmesi üzerine bu beyliğin toprakları da Osmanlılara katıldı.
d)- 1401 yılında Karamanoğullarına son verildi.
e)- Dulkadiroğulları Beyliği Osmanlılara bağlandı.
Meşhur Va'kavünüstçülerden Kadı Muhyiddin bin Abdüzzair , Memluk Sultanı Baybars'ın savaşlarıyla ilgili müstakil risalesinde 13. asır boyunca en mühim savaşın Efsus'un- Afşin'in Hunu bölgesinde olduğunu yazmaktadır. 15 Nisan 1277 tarihinde vuku bulan ve Mısır Sultanı Zahir Baybars'ın muzafferiyetiyle , Moğol kumandanları Tuko ve Tedavun Noyanlar başta olmak üzere bütün Moğol ordusunun yenilgiye uğradığını haber alan Abaka Han , Baybarsı yakalamak için İran'dan hareketle Efsus'un Hunu ovasına vasıl olmuştur. Fakat bu sırada Baybar'ın Suriye'ye geçmiş olması nedeniyle maksadına erişememiştir. Abaka Han Efsus Şehrinin Hunu ovasında öldürüllen Moğolların çokluğunu görünce teesüründen ağlamış ve Baybars'tan alamadığı öcünü Efsuslulardan(Afşinlilerden) çıkarmış.Efsus-Afşin şehrini yerle bir etmiştir. Bu vakadan sonra Anadolun'un idaresi Moğol valilerinin eline geçmiştir. Tahminen 30 sene süren bu valiler devrinde Afşin-Efsus havalisinin ahvali umumiyetle bilinmemektedir. Tarihçilerin ifadesine göre burasının bu devirde , büyük bir asayişsizlik içinde kaldığını ve bir birlerine rakip olan boy ve oymaklara mücadelede sahası olduğu sanılmaktadır. Nitekim Moğolların tam bir hakimiyet kuramadıkları bu bölgeyi Taraklı oymağı beyi Halil Bey 1336 yılında ele geçirerek bir beylik kurmuşsa da , ertesi sene Dulkadiroğlu Karaca bey onu bölgeden çıkararak , yeni bir beylik kurmağa muvaffak olmuştur.Bilahare Mısırlıların eline geçen Efsus-Afşin Bölgesi nihayet 2 Ağustos 1399 tarihinde Osmanlı Padişahı Yıldırım Bayezid tarafından Fethedilerek yönetimi Dülkadir oğlu Nasrüddün Mehmet Beye verilmiştir. Osmanlı Devleti'nin sınırları, doğuda Fırat nehrine kadar genişletildi. Böylece büyük ölçüde Anadolu Türk birliği sağlandı (1399).
Yıldırım Bayezit, 1399’da Memluklere bağlı olan Dulkadiroğulları Beyliği’nden Malatya, Besni, Darende ve Elbistan’ı, Efsus’u (Afşin’i) alarak sınırlarını Orta Fırat’a kadar genişletti. Bunun üzerine Osmanlı Devleti’yle Memluklerin arası açıldı. Anadolu’da Timur tehdidinin başladığı sırada yaşanan bu gerginlik Osmanlı Devleti’nin aleyhine oldu. Bu sebeple Memlukler, Ankara Savaşı’nda Timur’a karşı Osmanlı Devleti’ne destek vermedi.
Timur Asya'da merkezi Semerkant olan büyük bir devlet kurmuştu. Timur'un fetihleri sırasında kaçan beyler Osmanlılara sığınmıştı. Timur bu beylerin kendisine teslimini istiyordu.Bayezidin Timur'un egemenliğini kabul etmemesi üzerine Timur Anadolu'ya girdi. Çünkü her iki hükümdar da birbirlerine karşı üstünlük mücadelesine girmişti.Timur Anadolu'da Sivas'ı kuşattı ve aldı.Timur'un bu hareketi üzerin ordusuyla Doğu Anadolu'ya yürüdü. Timur'un hakimiyetinde olan Kemah ve Erzincan'ı aldı. Bu Timur ile Bayezid'in arasını iyice açtı.
Timur ve Bayezid arasında 1402 yılında Ankara Çubuk ovasında karşılaştı. Savaşı Timur kazandı. Yıldırım esir düştü. Savaşın sonuçları:
• Osmanlı Devleti dağılma tehlikesi ile karşı karşıya kaldı.
• Timur Anadolu beyliklerine topraklarını geri verdi. Anadolu siyasi birliği bozuldu.
• İstanbul'un alınması gecikti. Dolayısıyla Bizansın ömrü uzadı.
• Balkanlarda ilerleyiş durdu. Yıldırım 1403 yılında öldü.
•
• 1402 Ankara Savaşı'nda Osmanlı Devleti'nin Timur'a yenilmesi üzerine Anadolu'da düzen bozulmuş, Osmanlı Devleti'nde 11 yıl sürecek olan ve taht kavgalarıyla geçen Fetret Devri başlamıştı. Anadolu'daki bu otorite boşluğunu fırsat bilen Karamanoğulları gibi bazı Türk beylikleri yeniden bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir. Lakin 1413 yılında I. Mehmet'in Anadolu'da düzeni yeniden kurmaya başlamıştır.

ARAŞTIRMACI YAZAR
MUSTAFA KÖŞ
AFŞİN KENT KONSEYİ TARİHİ ARAŞTIRMALAR BÖLÜM BAŞKANI

Kaynakça
Ali AFŞAROĞLU Eshab-ı Kehf Rakıym Mağara Arkadaşları Adlı Eser sayfa 254-255 İstanbul 2000 
Özlem DOĞAN Yıldırım Beyazid Döneminde Osmanlı-Karaman İlişkileri
Osmanlı Araştırmalar Vakfı
İnalcık, Halil. (2008), Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300–1600. S: 21-22. YKY , İstanbul.
İnalcık, Halil. (2000), Osmanlı’da Devlet, Hukuk, Adalet, S:31. Eren, İstanbul.
Shaw, Standford. (1982), Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, s: 54–62. e yay. İstanbul