KAYIP KENT EFSUS-AFŞİN
.jpg)
Yıllar önce Efsus denilen bir kent vardı. Bu Kentte Hititler, Asurlular, Komagenler, Persler, Makedonyalılar, Romalılar ve Bizanslılar yöreye egemen olmuşlar, zaman zaman da Arap akınlarına uğramıştır. Bu kent tarihte öyle bir kenttir ki tarihi kaynaklarda Namı diyar Meşhur Efsus şehri olarak geçer. Bu Kent kültür ve ticaret kentiydi. Şehrimiz Afşin Afşin Bey İlköğretim Okulu bahçesinde çıkan Mozaikler antik Arabissos-Efsus–Afşin antik şehrinin ilk izlerini ortaya koymaktadır. Şehrimiz Afşin’de bulunan mozaikler kayıp Kent Afşin-Efsusu gün yüzüne çıkarıyor. Renkli taşların büyülü dünyası ile ilk kez karşılaşan Afşin kenti yıllardır üzerinde yaşadığı şehrin dünya ve Türkiye kültürüne kendisinin Efsus kenti olduğunu ispat etmektedir. Kayıp kent Efsus 1960 yılında ilk kez gün yüzüne çıkmıştı. Afşin Bey İlköğretim okulunun bahçesinde, Afşin Gözpınarı, Afşin Beyceğiz mahallesinde ve Afşin Çöte höyüğünde bulunan mozaikler Afşin-Efsus kentinin tarihine ışık tutmaktadır. Kayıp kent Efsus’un bağrında binlerce medeniyet yaşamış ve bu medeniyetlerin izleri hala durmaktadır. Afşin’in M.Ö. 4000 yılına inen zengin bir tarihi vardır. Efsus-Afşin bölgesinde onlarca yerleşim yeri bulunmaktadır. Ayrıca, bu bölgede Roma döneminde zenginlerin kullandığı yamaç villalarının yer aldığı belirtiliyor. Mozaiklerin de bu yamaç villalarının taban döşemeleri olduğu, bölgede her biri 15-20 odalı 100’ün üzerinde tarihi yamaç villanın bulunduğu öngörülüyor. Efsus-Afşin bölgesinde birçok medeniyet yaşamıştır. Burada Hititler ile Kommagenler devirlerine ait Kara- Elbistan (yani eski Elbistan), İzkaftil (İğde) Kara-Öyük (Karahüyük),Çavlı-Han (Çoğulhan),Tel-Afşin-Tıl-Afşin (höyüklü),Til (Akbayır), Yarbus-Yarpuz-Efsus (Afşin), Hunu (Arıtaş) Lorşun (Altunelma), Tantaris (Tanır), Evzaniye (Ozanöyük-Doğan), Karagöz Köyü Tedevin Höyük,Karagöz köyü Çebikçil höyüğü,Karagöz köyü Vezir höyüğü, (Arıstıl-Bakraç), Kaşanlı, Malap (Bakış), Sevdilli, kabaağaç ve Celeği (Ekinözü), Afşin Emirli Köyü Karaya dağı höyüğü, Afşin Alimpınar Köyü Höyüğü, Afşin Fidanlığı Atlas Höyüğü, Afşin atlas suyu Höyüğü, Afşin Deveboynu Köyü.Afşin Emirilyas köyü Höyüğü,Afşin Çobanbeyli höyüğü ,Altaş Höyük,Kuşkayası Köyü Kızılhöyük,Afşin Çöte Höyüğü bulunmaktadır.Bu höyüklerden çıkartılan Hititlere ait büyük küpler ile hamam kurnaları Afşin Atatürk parkında durmaktadır. Ayrıca Afşin Alimpınar Mahallesi Çöte höyüğünden çıkartılan Hititler dönemine ait küpler Afşin Atatürk parkında sergilenmektedir. Afşin Atatürk parkı ile Afşin Fidanlığı adeta bir açık hava müzesi gibidir. Afşin'imize acilen açık hava müzesi ile normal bir müzenin yapılması şart olmuştur. Afşin'in tarihi eserler bakımından zengin bir şehir olduğunu özellikle belirten Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarih bölümü öğretim üyesi İlyas GÖKHAN Afşin'e acilen bir müzenin açılması gerektiğini önemle belirtmiştir. Roma dönemine ait Arabissos –Efsus-Afşin kenti bu mozaiklerle eş zamanlı ve çok kaliteli olduğu belirlenerek bu mozaikler Roma eserlerinden olup bu mozaiklerin aynısı Kahramanmaraş ilimizin iki mahallesinde Germenica (Kahramanmaraş) mozaiği bulunmuştur. Milattan sonra 300-400 yıllarına ait olan Kahramanmaraş Germanica antik kentinin mozaikleri ile ilçemiz Afşin’de bulunan mozaiklerin aynısıdır. Efsus mozaikleri aynı zamanda Anadolu sanatının en güzel mozaik örneklerini oluşturmaktadır. Bu mozaiklerden Roma döneminde şehrin zenginleri ve Generallerin kullandığı bu yamaç villaların Efes ve Zeugma kentinde bulunan mozaiklerle büyük benzerlik gösterdiği Dr Ramsay ın Anadolu coğrafyası adlı haritasında Efes’ten başlayarak Afşin Roma kral yollarını incelersek Efes’ten,Tarsus-Arabissos (Efsus),Ninova(Musul) kentlerine giden Kral yollarından bu mozaiklerin yanı sıra bölgede Germanica antik kenti ile Afşin-Efsus antik kentinin yeraltında olduğunu ortaya çıkarmaktadır. vilların tabanlarını adeta bir Dantel gibi süsleyen Maraş mozaikleri ilçemiz Afşin İlköğretim Okulu bahçesinde bulunan mozaiklerle estetik açıdan Zeugma ve Efes mozaikleriyle aynı niteliktedir. Ait oldukları dönemde Romalı seçkinlerin oturdukları Zeugma antik kenti M.Ö 300 yılında Büyük İskender tarafından Selevkia Euphrates adıyla kurulmuştur ilçemiz Efsus –Afşin’de M.Ö 333 de Anadolu’yu ele geçiren Büyük İskender pers imparatoru III Dariusu isoss’ da yenerek bu devlet ile Maraşı da ele geçirmiştir. İskender ile III. Darius arasında yapılan savaşın Maraş’a bağlı Efsus’ta (Afşin) ovasında olmuştur. M.Ö. 323'de Büyük İskender ölünce Makedonya İmparatorluğu, onun generalleri arasında paylaşıldı ve Maraş şehri de İskender'in generallerinden Selefkus'un payına düştü. İskender’in ölümünden sonra onun komutanları arasındaki mücadelelerin bazılarının Maraş bölgesinde cereyan ettiği görülmektedir. Bu mücadelelerden biri İskender’in ölümünden sonra onun ailesine naip olan Selefkos ile diğer Komutanlarından biri olan ve Frikya bölgesini işgal eden Antigon arasında M.Ö. 301’de Efsus’ta (Afşin) şiddetli bir muharebe olmuştur. Bu muharebede Antikaon öldürüldü. Hatta bir rivayete göre Antigon vurulduğu
sırada Etrafındakilere “ Her şeyinizi feda edin fakat Hurman kalesini düşürmeyin” demiştir. İskender’in generallerinden olan ve Güneydoğu Anadolu bölgesini İşgal eden Antigon Efsus’ta M.Ö. 301’de adına para darp etmiştir. Afşin ilçesinde Makedonya dönemine ait sikke (paralardan)ve sütun başları ve heykeller bunu kanıtlamaktadır. Bu mozaikler bize ilçemiz Beyceğiz Mahallesi Afşin Göz deresi ve Yeşilyurt mahallesini Atlas kentin yanından başlayarak ilçemiz Alimpınar köyüne kadar antik kentin yeraltında olduğunu Tarihi eserleriyle ispatlamaktadır. İnsanlık tarihine ışık tutmaktadır. 1960′lı yıllarda okula kömürlük yapımı için bahçede yapılan kazılarda yaklaşık 6 metrekare çapında Zeugma Belkıs Antik Kenti’ndeki mozaikleri andıran bir eser bulundu. Ancak o dönemdeki ilgisizlik ve ihmal sebebiyle eserin üstü kapatılarak üzerine bina inşa edildi. Afşin’de bulunan kayıp kent Efsus-Afşin Gün yüzüne çıkarılmak için ilgi bekliyor. İlçemiz Afşin'de bulunan Afşinbey İlköğretim okulunun Bahçesinde, Afşin Beyceğiz Mahallesi, Afşin Göz deresi, Afşin Yeşilyurt Mahallesi, Afşin Fidanlığı ile Afşin Karagöz yolu üzerinde bulunan Roma dönemine ait Mozaikler gün yüzüne çıkarılmak için ilgi beklemektedir. Arkeoloji Uzmanlarından Prof. Dr İsmail Kılıç KÖKTEN 1957 Yılında Afşin'e gelerek İlçemiz Âlimlerinden Çakır Hocası Durdu efendiden bilgiler alarak Afşin'imizde kazılar yapmıştır. Rahmetlik Çakır hocası Durdu Efendi kendi bahçesinde mozaiklerin olduğunu Prof. Dr. İsmail Kılıç KÖKTEN’E göstermiştir. Değerli arkeoloji hocamız Prof. Dr. İsmail Kılıç KÖKTEN Rahmetli çakır Hocası Durdu efendiye demiş ki hocam bahçeyi sulamakla bu mozaiklere bir şey olmaz ancak eğer toprağın altından bu mozaikleri gün yüzüne çıkarırsanız kışın soğukta don atarak heder olacağını belirtmiştir. Yine Beyceğiz Mahallesinde Hasan KILIÇ tarafından evinin önünde bulunan toprak altından Mozaik gün yüzüne çıkartılmış ancak kışın don atarak heba olmuştur. Afşin İlçesinde önemli miktarda mozaiklerin olduğunu belirtmiştir. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi emekli öğretim üyelerinden Dr Yalçın Özalp gerçek Germenika antik kentinin Afşin ilçesinde de olabileceğini belirtmiştir. Afşinbey İlköğretim okulunun bahçesinde bulunan mozaikler 1960 yılında okul inşaatının temelinde gün yüzüne çıkarılmış fakat mozaiklere zarar verilmeden mozaiklerin üzeri toprakla kapatılarak Kayıp kent Efsus-Afşin toprak altına tekrar bilinçsizce kapatılarak üzerine okul yapılmıştır. Kayıp kent Efsus-Afşin'i gün yüzüne çıkaracak Roma dönemine ait mozaiklerin resmi 1960 yılında İlçemiz Fotoğrafçılarından Doktor Mehmet GÜNEŞ'İN babası Celal GÜNEŞ tarafından çekilen mozaiklere ait siyah beyaz resimlerin orijinal resimleri İlçemizin emekli öğretmenlerinden Mehmet Emin ARIKAN tarafından saklanmaktadır. Asıl kent, Efsus-Afşin kentin altında bulunuyor. Mozaiklerin yanı sıra bölgede Afşin Antik Kenti'nin agorası ve tapınağının da Afşin Fidanlığının içerisinde bulunan Höyükte yapılan kazıda Höyüğün altında büyük bir tapınak çıkmıştır. Tapınaktan çıkan tarihi eserler Kahramanmaraş müzesine teslim edilmiştir. Fidanlığın içerisinde Küçük Atlas ovasından başlayarak Afşinbey İlköğretim okulunun bahçesine kadar bir metre genişliğinde bir buçuk metre yüksekliğinde 7 adet su kanalı tespit edilmiştir. Hata bu su kanallarının içerisinde birinde halen su aktığını görenler bulunmaktadır. Mozaikler Kenti kayıp kent Efsus gün yüzüne çıkarılmayı bekliyor. Renkli taşların büyülü dünyası ile ilk kez karşılaşan Afşin kenti yıllardır üzerinde yaşadığı Efsus antik şehri dünya kültür mirası ile buluşmayı bekliyor. Afşin Bey ilköğretim Okulunun eski öğretmenlerinden ve eseri gördüğünü söyleyen Mehmet Emin Arıkan, o dönemde çocuk olduğunu ve çıkan eseri gördüğünü belirterek, “Biz o zaman çocuktuk. Okulumuza kömürlük yapımı için kazı yapıldı ve bu eser ortaya çıktı. Fakat o zaman tarihi eserlere yönelik güçlü bir bilinç olmadığı için üzeri kapatıldı ve bu bina inşa edildi. Eser çıktığı zaman ilçenin ilk fotoğrafçısı olan Celal Güneş de gelerek bunun fotoğrafını çekti. Bu resim hala bizde mevcut ve bu eser ortaya çıktığında Afşin tarihi açısından çok önemli olacaktır” diye konuştu. Afşin daha eski bir tarihe dayanmaktadır ilçedeki mozaik buluntuları bunun en büyük ispatıdır Kahramanmaraş Müzesinde bulunan birçok Mermer sütun ve erkek ve kadın heykelleri Afşin'den gitmiş olduğu da bilinmektedir. Bunun yanı sıra Atatürk Parkında halen bir kısmı sergilenmektedir. Okul Adana Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından 24 Aralık 2009 tarihinde birinci derece arkeolojik sit alanı ilan edilmişti. Kayıp Kent Efsus gün yüzüne çıkarılmayı bekliyor. Toprak altında kalan Kayıp kent Efsus keşfedilmeyi bekliyor.
ARAŞTIRMACI YAZAR
MUSTAFA KÖŞ
AFŞİN KENT KONSEYİ TARİHİ ARAŞTIRMALAR KOMİSYON BAŞKANI
KAYNAKLAR: Doç. Dr. İlyas GÖKHAN Afşin Yöresinin Tarihi Önemi.
sırada Etrafındakilere “ Her şeyinizi feda edin fakat Hurman kalesini düşürmeyin” demiştir. İskender’in generallerinden olan ve Güneydoğu Anadolu bölgesini İşgal eden Antigon Efsus’ta M.Ö. 301’de adına para darp etmiştir. Afşin ilçesinde Makedonya dönemine ait sikke (paralardan)ve sütun başları ve heykeller bunu kanıtlamaktadır. Bu mozaikler bize ilçemiz Beyceğiz Mahallesi Afşin Göz deresi ve Yeşilyurt mahallesini Atlas kentin yanından başlayarak ilçemiz Alimpınar köyüne kadar antik kentin yeraltında olduğunu Tarihi eserleriyle ispatlamaktadır. İnsanlık tarihine ışık tutmaktadır. 1960′lı yıllarda okula kömürlük yapımı için bahçede yapılan kazılarda yaklaşık 6 metrekare çapında Zeugma Belkıs Antik Kenti’ndeki mozaikleri andıran bir eser bulundu. Ancak o dönemdeki ilgisizlik ve ihmal sebebiyle eserin üstü kapatılarak üzerine bina inşa edildi. Afşin’de bulunan kayıp kent Efsus-Afşin Gün yüzüne çıkarılmak için ilgi bekliyor. İlçemiz Afşin'de bulunan Afşinbey İlköğretim okulunun Bahçesinde, Afşin Beyceğiz Mahallesi, Afşin Göz deresi, Afşin Yeşilyurt Mahallesi, Afşin Fidanlığı ile Afşin Karagöz yolu üzerinde bulunan Roma dönemine ait Mozaikler gün yüzüne çıkarılmak için ilgi beklemektedir. Arkeoloji Uzmanlarından Prof. Dr İsmail Kılıç KÖKTEN 1957 Yılında Afşin'e gelerek İlçemiz Âlimlerinden Çakır Hocası Durdu efendiden bilgiler alarak Afşin'imizde kazılar yapmıştır. Rahmetlik Çakır hocası Durdu Efendi kendi bahçesinde mozaiklerin olduğunu Prof. Dr. İsmail Kılıç KÖKTEN’E göstermiştir. Değerli arkeoloji hocamız Prof. Dr. İsmail Kılıç KÖKTEN Rahmetli çakır Hocası Durdu efendiye demiş ki hocam bahçeyi sulamakla bu mozaiklere bir şey olmaz ancak eğer toprağın altından bu mozaikleri gün yüzüne çıkarırsanız kışın soğukta don atarak heder olacağını belirtmiştir. Yine Beyceğiz Mahallesinde Hasan KILIÇ tarafından evinin önünde bulunan toprak altından Mozaik gün yüzüne çıkartılmış ancak kışın don atarak heba olmuştur. Afşin İlçesinde önemli miktarda mozaiklerin olduğunu belirtmiştir. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi emekli öğretim üyelerinden Dr Yalçın Özalp gerçek Germenika antik kentinin Afşin ilçesinde de olabileceğini belirtmiştir. Afşinbey İlköğretim okulunun bahçesinde bulunan mozaikler 1960 yılında okul inşaatının temelinde gün yüzüne çıkarılmış fakat mozaiklere zarar verilmeden mozaiklerin üzeri toprakla kapatılarak Kayıp kent Efsus-Afşin toprak altına tekrar bilinçsizce kapatılarak üzerine okul yapılmıştır. Kayıp kent Efsus-Afşin'i gün yüzüne çıkaracak Roma dönemine ait mozaiklerin resmi 1960 yılında İlçemiz Fotoğrafçılarından Doktor Mehmet GÜNEŞ'İN babası Celal GÜNEŞ tarafından çekilen mozaiklere ait siyah beyaz resimlerin orijinal resimleri İlçemizin emekli öğretmenlerinden Mehmet Emin ARIKAN tarafından saklanmaktadır. Asıl kent, Efsus-Afşin kentin altında bulunuyor. Mozaiklerin yanı sıra bölgede Afşin Antik Kenti'nin agorası ve tapınağının da Afşin Fidanlığının içerisinde bulunan Höyükte yapılan kazıda Höyüğün altında büyük bir tapınak çıkmıştır. Tapınaktan çıkan tarihi eserler Kahramanmaraş müzesine teslim edilmiştir. Fidanlığın içerisinde Küçük Atlas ovasından başlayarak Afşinbey İlköğretim okulunun bahçesine kadar bir metre genişliğinde bir buçuk metre yüksekliğinde 7 adet su kanalı tespit edilmiştir. Hata bu su kanallarının içerisinde birinde halen su aktığını görenler bulunmaktadır. Mozaikler Kenti kayıp kent Efsus gün yüzüne çıkarılmayı bekliyor. Renkli taşların büyülü dünyası ile ilk kez karşılaşan Afşin kenti yıllardır üzerinde yaşadığı Efsus antik şehri dünya kültür mirası ile buluşmayı bekliyor. Afşin Bey ilköğretim Okulunun eski öğretmenlerinden ve eseri gördüğünü söyleyen Mehmet Emin Arıkan, o dönemde çocuk olduğunu ve çıkan eseri gördüğünü belirterek, “Biz o zaman çocuktuk. Okulumuza kömürlük yapımı için kazı yapıldı ve bu eser ortaya çıktı. Fakat o zaman tarihi eserlere yönelik güçlü bir bilinç olmadığı için üzeri kapatıldı ve bu bina inşa edildi. Eser çıktığı zaman ilçenin ilk fotoğrafçısı olan Celal Güneş de gelerek bunun fotoğrafını çekti. Bu resim hala bizde mevcut ve bu eser ortaya çıktığında Afşin tarihi açısından çok önemli olacaktır” diye konuştu. Afşin daha eski bir tarihe dayanmaktadır ilçedeki mozaik buluntuları bunun en büyük ispatıdır Kahramanmaraş Müzesinde bulunan birçok Mermer sütun ve erkek ve kadın heykelleri Afşin'den gitmiş olduğu da bilinmektedir. Bunun yanı sıra Atatürk Parkında halen bir kısmı sergilenmektedir. Okul Adana Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından 24 Aralık 2009 tarihinde birinci derece arkeolojik sit alanı ilan edilmişti. Kayıp Kent Efsus gün yüzüne çıkarılmayı bekliyor. Toprak altında kalan Kayıp kent Efsus keşfedilmeyi bekliyor.
ARAŞTIRMACI YAZAR
MUSTAFA KÖŞ
AFŞİN KENT KONSEYİ TARİHİ ARAŞTIRMALAR KOMİSYON BAŞKANI
KAYNAKLAR: Doç. Dr. İlyas GÖKHAN Afşin Yöresinin Tarihi Önemi.
